Kult św. Apostołów Piotra i Pawła

Uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła jest jedną z najstarszych i obchodzonych najbardziej uroczyście w roku liturgicznym. Imiona Piotr i Paweł należą zaś do najbardziej rozpowszechnionych.

Wykazy hagiograficzne wymieniają pod imieniem Piotr: 91 świętych i 31 błogosławionych, pod imieniem Paweł: 56 świętych i 20 błogosławionych. Ku czci św. Piotra i św. Pawła wystawiono wiele kościołów. W Polsce jest ich 303.
Możemy znaleźć liczne kaplice i kapliczki z wizerunkami Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Trudno zapewne znaleźć kościół, w którym nie ma ich obrazu czy rzeźby. Rok liturgiczny, poczynając od Adwentu poprzez wszystkie swoje etapy, nieustannie prowadzi nas drogą wydarzeń zbawczych. Często jednak daty uciekają nam niepostrzeżenie. Nie zwracamy na nie uwagi lub wręcz nie zastanawiamy się, dlaczego właśnie tego dnia wspominamy takie wydarzenie, lub tę właśnie osobę. Duża część dat obchodzonych świąt jest symboliczna, część nawiązuje do historii Starego Testamentu i świąt żydowskich, inne bezpośrednio do konkretnych osób czy wydarzeń. Nie ma problemu, jeśli coś jest udokumentowane historycznie. W innym przypadku opieramy się na tradycji, hipotezach, a nieraz legendach.

Dlaczego Świętych Apostołów Piotra i Pawła czcimy 29 czerwca? Kult sięga bardzo odległych czasów i bardzo interesujących wydarzeń. Uroczystość, którą obchodzimy 29 czerwca, bardzo szybko rozpowszechniła się w świecie. Na uwagę zasługuje fakt, że została włączona do obchodów liturgicznych, wcześniej niż np. Boże Narodzenie. Już w IV w., w Rzymie czczono tych Świętych celebrując trzy Msze św. Pierwszą w Bazylice św. Piotra na Watykanie, drugą w Bazylice św. Pawła za Murami i trzecią w katakumbach św. Sebastiana. Kult ten rozszerzał się bardzo dynamicznie w Kościele Zachodnim, jak i Kościele Wschodnim. Choć trzeba dodać, że Kościół Wschodni wielkim kultem czci św. Andrzeja, brata św. Piotra. Tak jak św. Piotr patronuje na Zachodzie, tak św. Andrzej na Wschodzie. Szukając odpowiedzi na pytanie o datę 29 czerwca, możemy wskazać na trzy interpretacje. Oczywiście w każdej z nich może być dużo prawdy i nawzajem się nie wykluczają. Są jednak bardziej lub mniej prawdopodobne. Pierwsza z nich, najbardziej popularna, a jednocześnie najmniej prawdopodobna, wskazuje, iż 29 czerwca jest datą męczeńskiej śmierci Apostołów. Trzeba krótko wyjaśnić, że zginęli on prawdopodobnie w różnych latach i jeden dzień śmierci jest mało prawdopodobny. Najstarsze źródła tradycji wskazywały jako miejsce śmierci męczeńskiej św. Piotra ogrody cesarskie, które rodzina Augusta Oktawiana założyła na brzegu Tybru, naprzeciw właściwego miasta. Znane są one pod nazwą Ager Vaticanus - Pole Watykańskie. Cesarz August, Kaligula i Neron założyli tam stadiony sportowe i cyrki. Tam właśnie dokonało się męczeństwo wielu chrześcijan, pomordowanych w ogrodach Nerona i na stadionach. Tu także poniósł śmierć św. Piotr, około 64 r., poprzez ukrzyżowanie. Dzisiaj jest to teren po lewej stronie Bazyliki św. Piotra, gdzie znajduje się Aula Pawła VI. Tam też znajdował się pierwotnie, prawdopodobnie w centrum cyrku, dobrze nam znany starożytny obelisk, stojący obecnie na środku Placu św. Piotra. Jest niemym świadkiem męczeńskiej śmierci św. Piotra i tysięcy chrześcijan. Św. Paweł, natomiast, poniósł śmierć męczeńską prawdopodobnie w roku 67. Tradycja zachowała w pamięci miejsce jego męczeństwa - Aquae Salvinae za Bramą Ostyjską. Jako obywatel rzymski zginął ścięty mieczem. Miejsce to nazywane jest obecnie Trzy Fontanny. Legenda głosi, że odcięta głowa św. Pawła upadła na ziemię i potoczyła się jak piłka. W miejscach, gdzie odbiła się od ziemi, wytrysnęły trzy źródełka. Druga tradycja wskazuje na powiązania Apostołów i pierwszych chrześcijan z tradycjami rzymskimi. Prawdopodobnie 29 czerwca starożytni Rzymianie oddawali cześć legendarnym założycielom Wiecznego Miasta Romulusowi i Remusowi. Oni to według tradycji położyli fundamenty pod przyszłą potęgę Rzymu. Święci Apostołowie natomiast są fundamentami Rzymu chrześcijańskiego. Ich krew przelana w Rzymie przyczyniła się do rozkwitu wiary w Jezusa Chrystusa. Słowa i krew Apostołów przemieniły i przemieniają to miasto w serce Kościoła. Mówi się więc, że świętu pogańskiemu nadano zupełnie inny, chrześcijański wymiar. Czasami możemy spotkać z określeniem, że je "ochrzczono". Jednak w oparciu o źródła historyczne i tradycję możemy stwierdzić, że data 29 czerwca jest datą powrotu doczesnych szczątków św. Apostoła Piotra na miejsce ich pochowania. Św. Piotr zginął na Polach Watykańskich i został pochowany na najbliższym cmentarzu, na Wzgórzu Watykańskim. Natomiast ciało św. Pawła złożono najpierw w posiadłości św. Lucyny przy drodze sotyjskiej. Następnie przeniesiono je do katakumb św. Sebastiana przy drodze apijskiej. Tak samo postąpiono z ciałem św. Piotra. W pierwszych trzech wiekach często dochodziło do prześladowań chrześcijan. Miały one niejednokrotnie przebieg bardzo krwawy. Więziono i często skazywano na śmierć ludzi, ale także niszczono miejsca kultu. Groby były szczególnie narażone na zniszczenie, gdyż właśnie przy nich zbierali się wyznawcy Chrystusa. W czasie jednego z tych prześladowań chrześcijanie z obawy przed zniszczeniem grobów i profanacją szczątków Apostołów zabrali je ze swoich grobów i przenieśli do katakumb św. Sebastiana. Po ustaniu prześladowań zostały ponownie przeniesione i złożone na swoim pierwotnym miejscu. Miało to miejsce prawdopodobnie w roku 258, gdyż od tego roku czczono Apostołów Piotra i Pawła wspólnie i właśnie tego dnia. Dlatego ta data weszła z czasem do kalendarza liturgicznego jako uroczystość św. Apostołów Piotra i Pawła.